Güneş çarpması nedir? Hangi şartlarda ortaya çıkar?

Aşırı sıcağa maruz kalma sonucu, vücudumuzdaki ısıyı düzenleyen sistemin, organizmanın yeterli ısı kaybını sağlayamaması sonucu  vücut ısısının 41˚C üzerine çıkmasıdır. Birçok hayati organın (kalp, beyin, böbrek, karaciğer) fonksiyonları bozulabilir. İlerlemiş sıcak çarpması çok tehlikelidir, öldürücü olabilir.

Bedenin, ısıyı azaltmaya yarayan iki mekanizması vardır. Birincisi, damarların genişleyerek deriye daha fazla kan taşımasıdır, böylece deri yüzeyinden yitirilen ısı miktarı artar. İkincisi de ter bezlerinin salgısıyla derinin soğutulmasıdır. Ter bezleri deri yüzeyine tuzlu bir salgı gönderirler ve bu hemen buharlaşarak derinin ısı yitirmesini sağlar. Ayrıca, ısının beden üstündeki etkisini artıran çeşitli koşullar vardır. Sözgelimi hava çok nemliyse, ter kolayca buharlaşamaz ve bu yüzden ısı kaybı zorlaşır. Hava çok durgunsa, hava akımıyla beden yüzeyinden ısı atılması zorlaşır.

Güneş çarpması için özellikle kimler risk altındadır?

Çocuklar ve yaşlı insanlar, bedenlerindeki ısı düzenleyici mekanizmalar yetersiz olduğundan, sıcaklık değişikliklerinden fazla etkilenir. Ayrıca yaşlılar, genellikle sıcakta gereğinden fazla giyinirler. Sıcağa alışkın olmayanlar, damar sertliği, kalp yetersizliği, şeker hastalığı, alkolikler, şişman kişiler ve ateşli hastalık geçirmekte olanlar için de sıcak çarpması tehlikesi daha yüksektir.

Güneş çarpmasından korunmak için nelere dikkat etmek gerekir?

• Zorunlu olmadıkça, güneş sıcaklığının en belirgin olduğu 11.00-15.00 saatleri arasında dışarıya çıkılmamalıdır.
• Kapalı alanların havalandırılmasına, yeterli bir hava akımı sağlanmasına özen gösterilmeli.
• Bol sıvı ve mineral içeren içecekler tüketilmelidir.
• Serinlemek için alkollü içecekler kullanmayın bunlar önce serinletir, sonra vücudun su kaybını arttırırlar.
• Hafif yemekler, sulu yiyecekler (meyve, salata, çorba vb.) yenmeli. Yağlı ağır yemeklerden ve tıka basa yemekten kaçınılmalı.
• Açık renk, bol giysiler giyilmeli. Giysiniz güneş ışığının sizi yakmasını önlesin ama terletip su kaybettirmesin. Geniş kenarlı şapka giyin yüzünüz doğrudan güneş altında kalmasın.
• Sık duş alınmalı.
• Kapalı ve park edilmiş araç içinde hiçbir canlı bırakılmamalı.
• Dışarıda aktif olarak çalışması gerekenlerin mümkün oldukça güneş altında korunmasız kalmamaya ağır eforlardan kaçınmaya ve sık sık, bol bol sıvı tuzlu gıdalar almaya daha çok dikkat etmeleri gerekir.

Güneş çarpmasından korunmada çocuklar için hangi önlemler alınmalıdır?

• Güneş ışınlarının en kuvvetli olduğu saatlerde, sabah 10:00 ile öğleden sonra 15:00 arasında çocuğunuzu direkt güneşte bırakmayın.
• Şapka, uzun kollu tişört gibi koruyucu elbiseler giydirin.
• Bebek 6 aydan küçükse koruyucu elbise ve gölgelikli bebek arabası kullanın ve bebeği gölgede bırakın.
• Güneşten koruyucu kremler kullanın. Her iki ultraviyole dalgasına yani UVA ve UVB’ye karşı koruyucu ürünler kullanın. Güneşe çıkmadan yarım saat önce uygulayın. Eğer suda fazla kalıyorsa veya havluyla kurulanıyorsa tekrar tekrar sürün. UVA ve UVB’ye karşı yüzde 100 koruyuculuğu olan güneş gözlüğü taktırın.
• Kenarları kapalı gözlükleri tercih edin.
• Güneş ışınlarının yansımalarına dikkat edin, beyaz kum ve su ışınları yansıtır, bu gibi alanlarda korunmayı artırın. Dağlar da yüksekliği nedeniyle yüksek koruma gerektirir.
• Çocuğunuzun cildini arada muayene ederek benlerinde büyüme olup olmadığına dikkat edin.

Güneş çarpmasının belirtileri nelerdir?

Sıcak çarpmasının üç ana belirtisi, çok yüksek ateş (41º C’tan fazla), terleyememe ve komaya kadar giden sinir sistemi bozukluklarıdır. Halsizlik, baş ağrısı, baş dönmesi, kusma bulantı, nabız hızlanması, cildin kuruması ilk belirtiler olurken, algılama ve koordinasyon yeteneğinin azalması, görme netliğinin bozulması, göz çukurlarının belirginleşmesi, bilincin kaybolması ileri belirtilerdir.

Güneş çarpması durumunda neler yapılmalıdır?

Sıcak çarpması yaşayan hastayı serin, gölge bir ortama alın

Kişiyi yarı oturur pozisyona getirdikten sonra, üzerini soğuk ve ıslak bir çarşafla sarın.

Vücut sıcaklığı 38 dereceye düşene kadar soğutma işlemine devam edin.

Hastayı serinletmenin en iyi yolu soğuk su banyosudur

Bilinci ve davranışları normalse içecek bir şey verin.

Kişinin bilinci yerinde değilse içecek bir şey verilmemeli, boğulmasına neden olabilirsiniz.

Kişi kusuyorsa yan yüzükoyun yatırın.

Çok acele tıbbi yardım çağırın.