Diyabet tüm dünyada en hızlı yayılan hastalıktır. Diyabete bağlı böbrek hasarı (tıp literatüründe diyabetik nefropati olarak ifade edilir) kronik böbrek hastalığının en sık nedenidir. Diyalize giren hastaların önemli bir kısmını oluşturur. Yüksek maliyet ve yaşam kalitesinde ciddi bozulma ile seyreder.

Diyabetik bir hastada böbreğe ait fonksiyon testleri (serum kreatinin ya da GFR düzeyi ile ifade edilir) ve böbreğin yapısal durumu ne kadar normal olsa da böbrek fonksiyonlarının çok kırılgan olabileceği akılda tutulmalıdır. Araya girecek en ufak bir sağlık sorununda (ameliyat, anjiyo, enfeksiyonlar, ilaçlar, diğer hastalıklar vb.) böbrek fonksiyonları hızlıca ve kalıcı olarak bozulabilir.

Diyabete bağlı böbrek hasarının geç fark edilmesi, önemsenmemesi ve/veya bir nefroloji uzmanına geç danışılması hastalığın ilerleyişini dramatik olarak değiştirir.

Diyabete bağlı böbrek hasarı karakteristik yapısal ve fonksiyonel değişikliklerle tanımlanan glomerüler bir hastalıktır.

• Mezanjiyel genişleme
• Glomerüler bazal zarlarda kalınlaşma
• Glomerüllerde nedbe dokusu oluşumu (glomerulosklerosiz) ve tübulointerstisyel fibrosiz
• Hiperfiltrasyon (böbreğin gereğinden fazla çalışması)
• Hafif-orta derecede idrarda albümin atılımı (albüminüri, en erken klinik bulgudur)
• Aşikâr albüminüri ve serum kreatinin düzeyinde artma (dolasıyla GFR de azalma)
• İleri evre böbrek hastalığı

Böbrek Hasarı Gelişimi İçin Risk Faktörleri

• Genetik yatkınlık (aile hikayesi)
• İleri yaş
• Kötü kan basıncı kontrolü
• Geçmişten gelen bozulmuş böbrek fonksiyonları
• Kötü kan şekeri kontrolü
• Obezite
• Sigara içilmesi
• Sürekli ağrı kesici alınması
• Kontrast maddelerin iyi planlama yapılmadan kullanımı (anjiyo, tomografi vb.)

Diyabet Hastalığının Tanısı

İdrarda albuminüri taraması ile tanı kolaylıkla konulabilir. Taramaya,

• Tip 1 diyabet hastalarında tanı aldıktan 5 yıl sonra,
• Tip 2 diyabet hastalarında ise tanıdan hemen sonra başlanılmalıdır.

Tarama üç şekilde yapılır:

• Anlık/spot idrarda albümin/kreatinin ölçümü
• Yirmi dört saatlik idrarda (altın standart) albümin ölçümü
• 4 saat veya gece boyunca toplanan idrarda albümin ölçümü

Albüminüri Kategorileri

Diyabet Tedavisi

• Diyabetik nefropatinin maalesef spesifik ve kesin bir tedavisi yoktur. Ömür boyu kontrollü yaşamak gerekiyor.
• Yaşam tarzı değişiklikleri (diyet, egzersiz, bağımlılık yapıcı her şeyden uzak durma)
• Kan şekeri kontrolü
• Hipertansiyon kontrolü
• Diyabetik nefropatinin ilerlemesini hızlandıran faktörlere dikkat edilmesi,
• Sigara
• Ürik asit yüksekliği (gözden kaçırılmamalı)
• Kontrast ajanlar (işlem öncesi hastalar susuz/sıvısız bırakılmamalı, sonrasında mutlaka böbrek testleriyle kontrol edilmeli)
• Ağrı kesici ilaçlar (Bazı tansiyon ilaçları ile kullanıldığında risk daha fazla)
• Böbreğe toksik olduğu bilinen ilaçlar
• İdrar yolu enfeksiyonları
• Cerrahi ve girişimsel işlemler

Kan şekeri düzeyleri:

• Tip 1 diyabet ve erken evredeki Tip 2 diyabet hastalarında, kalp fonksiyonları iyi ise üç aylık kan şekeri ortalaması (HbA1c) %6,6-7 arası tutulmalıdır.
• İleri evredeki diyabetik nefropati hastalarında kan şekeri hedefleri bireyselleştirilmeli ve HbA1c %7,5-8 civarı tutulmalıdır.

Kan basıncı düzeyleri:

• Tip 1 diyabet ve erken evredeki Tip 2 diyabet hastalarında, kalp fonksiyonları iyi ise kan basıncı 120/80 mmHg altında tutulmalıdır.
• İleri evredeki diyabetik nefropati hastalarında kan basıncı hedefleri bireyselleştirilmeli ve 135/85 mmHg civarı tutulmalıdır.
• Hipertansiyon tedavisinde ilk tercih ilaç grubu renin-anjiyotensin blokajı yapan ilaçlar olmalıdır (anjiyotensin dönüştürücü enzim inhibitörleri ya da anjiyotensin reseptör blokörleri).